آزمایش روغن در کارگاه
جهان و زندگی امروزی بدون ماشین قابل تصور نیست. تهیه و خرید و نگهداری ماشین‌هایی که اساس زندگی مدرن امروزی هستند برای صاحبان و بهره‌برداران آنها هزینه‌هایی ایجاد می‌کند. کاهش این هزینه‌ها از کلیدی‌ترین راهکارهای موجود برای پائین آوردن قیمت تمام شده محصولات و خدمات در دنیای تجارت امروزی به حساب میآید. ماشین‌هایی که خوب نگهداری می‌شوند:
– عمر بیشتری دارند و نیاز به خرید ماشینهای جدید را کمتر می‌کنند
– تولید، آمادگی و تداوم کاری بیشتری دارند و کمتر باعث توقف خط تولید می‌شوند.
– مواد اولیه، مواد مصرفی و سوخت کمتری مصرف و ضایعات تولید کمتری بجا می‌گذارند
– هزینه‌های تعمیر و یدکی کمتری دارند.
یکی از موثرترین راه‌های نگهداری و تعمیر بهتر ماشینها، استفاده از روش آنالیز روغن در کارگاه است. ابتدا به آنالیز روغن می‌پردازیم:
نمونه‌های روغن دستگاه قبل از استفاده آزمایش می‌شود تا بدانیم ” چه چیزی را به دستگاه می‌دهیم”
نمونه‌های روغن بعد از کار و استفاده آزمایش می‌شوند تا ببینیم ” دستگاه ما چه چیزی را به روغن اضافه کرده است؟”
بر اساس آزمایشات از خطراتی که دستگاه را تهدید می‌کنند، محیط و شرایط کاری و وضع دستگاه باخبر می‌شویم تا اقدامات پیشگیرانه انجام بدهیم.
سابقه انجام آزمایش روی روغن‌های نو برای تعیین خواص فیزیکی و شیمیایی روغنُ عمری به اندازه عمر روغن‌ها دارد. آنچه جدیدتر است انجام آزمایشات روی روغن‌های کارکرده و در حال گردش بین اجزاء ماشینها است تا از وضع ماشین و قسمت‌های آن با خبر شویم. انجام نوع اخیر آزمایشات روغن از حدود پنجاه سال پیش در صنایع نظامی و دریایی و راه‌آهن شروع شد و آرام آرام به بخش‌های پایین‌تر رسوخ کرد. در کشور ما نیز آزمایشات روغن از صنایع هوایی نظامی شروع شد و با فراهم آمدن نیروهای تحصیل کرده و متخصص، ساخت دستگاههای جدید و رواج آن در صنعت جهان ما هم شروع به آموختن و استفاده از این فن‌آوری کردیم.
نوپا و جدید بودن این تکنیک در اوایل کار محدودیت‌هایی به همراه داشت. دستگاههای مورد استفاده تقریباً همه مربوط به صنایع دیگر بودند و کارکنانی که با این دستگاهها کار می‌کردند نیز از بخش‌های دیگر آمده بودند. این مجموعه سنگین و گران آماده خدمات به صنایع بود ولی در واقع اگرچه یک پله از زمانی که فقط روغن موتورهای جت نظامی آزمایش می‌شدند جلوتر بودیم اما نیاز به تغییر احساس می‌شد. دستگاههای جدید زیادی برای آزمایش روغن اختراع شدند از جمله ذره‌شمارهای اتوماتیک و دستگاه PQ. روشهای جدیدی بویژه با استفاده از روشهای الکترونیک، کامپیوتری و تصویربرداری و پردازش تصویر ایجاد شدند. دستگاههای قدیمی برای کاربرد ویژه آزمایشات روغن دوباره طراحی و نوسازی شدند. و از همه مهم‌تر آثار و نتایج آزمایشات روغن در جهان ثبت و شناخته شدند.
شمار مسئولین و مدیرانی که مایل به استفاده از این امکان جدید برای بهتر کردن و بالا بردن سطح نگهداری و تعمیر ماشینهای خود بودند هر روز بیشتر می‌شد ولی در عمل مشکلاتی هم وجود داشت از جمله:
ارسال نمونه‌های روغن از کارگاه‌ها به آزمایشگاههای خارج از کارگاه بصورت روزانه عملی نبود و انتظار برای جمع شدن تعداد قابل ارسال، تاخیر زمانی ایجاد می‌کرد.
ارسال و رسیدن نمونه‌ها به آزمایشگاه و برگشت پاسخ زمانبر بود. اگر کار به آزمایش مجدد برای کسب اطمینان می‌رسید تاخیر دو برابر شده و چه بسا کار از کار می‌گذشت.
کارکنان آزمایشگاهی، تفسیرکنندگان و توجیه کنندگان ابزار کافی برای رسیدن به نتیجه مناسب را در اختیار نداشتند. آنچه بدست آزمایشگاه می‌رسید، یک بطری روغن نمونه همراه با اطلاعات محدودی درباره نوع روغن و نوع دستگاه بود. شناخت دستگاهی که نمونه روغن آن باید آزمایش می‌شد، شناخت کارگاه و محیط و کارکنان و اطلاعات اضافی دیگر از جمله نیازهای حتمی برای رسیدن به یک جواب قابل استفاده است و این امکانات در اختیار آزمایشگاههای روغن قرار نداشت.
از سوی دیگر انجام آزمایشات روغن برای آزمایشگاه یک منبع درآمد و یک کار تجاری محسوب می‌شد. مثل هرکاسبی دیگری آزمایشگاه در پی تامین هزینه‌ها و سود خود بود و صاحبان نمونه‌های روغن باید این هزینه ها را تامین می‌کردند. مشتریان هم بنوبه خود سعی در کم کردن هزینه های آزمایشات روغن داشتند. نمونه‌ها از تعداد کمتری از ماشینها تهیه می‌شد و در فواصل زمانی بیشتری ارسال می‌شد. نمونه کمتر اگرچه هزینه آزمایش کمتری داشت ولی می‌توانست با نادیده گرفتن اوضاع خطرناک احتمالی بسیار پر خرج باشد.
مجموعه این مشکلات در عمل به نتایج بسیار نا امید کننده‌ای منجر می‌شد. خبر از وضع غیر عادی یک دستگاه و نیاز به بررسی بیشتر آزمایشگاه موقعی به کارگاه می‌رسید که دستگاه مذکور خراب شده، تعمیر شده و به سرکار برگشته بود و تازه این یکی از ملایم‌ترین پیش‌آمدها بود. بتدریج نشانه‌های نوعی سرخوردگی از انتظارات اولیه آنالیز روغن در بین کارشناسان و مسئولین تعمیر و نگهداری، از این نوع آزمایش روغن احساس می‌شد.
راه حل و پاسخی که برای همه این کاستی ها بنظر می‌رسید، انجام مقداری از آزمایشات روغن در کارگاه بود.
با این روش:
- چون آزمایشات در کارگاه انجام می‌شد، فاصله بین نمونه‌گیری و آزمایش از بین رفته و مشکلات احتمالی بدون تاخیر و بلافاصله شناخته می‌شد و نیازی به ارسال نمونه‌ها و انتظار برای پاسخ آزمایشگاه نبود.
- آزمایش در کارگاه و با امکانات کارگاه انجام می‌شد و هزینه‌ای برای هر آزمایش پرداخت نمی‌شد. درست برعکس روش قبلی که مقدار نمونه بیشتر به معنی هزینه بیشتر بود، در کارگاه با نیرو و امکانات ثابت هر چه مقدار آزمایش بیشتر می‌شد هزینه تمام شده برای هر آزمایش کمتر و اطلاعات بدست آمده بیشتر بود. در کارگاه‌های دارای آزمایشگاه تعداد آزمایشات چند برابر شده و دست آوردهای فوق العاده ای حاصل می‌شد.
- آزمایش کننده روغن همه چیز را در اختیار داشت. دستگاه، اپراتور، سوابق، کارکنان وغیر. در نتیجه او می‌توانست در چند ساعت روغن را آزمایش و به همراه مکانیک‌ها از دستگاه بازدید کند. با اپراتور صحبت کند و پرونده‌های سرویس و نگهداری را بررسی کند. از مجموعه این اطلاعات و آزمایشات روغن تکراری و آزمایش گزینه‌های گوناگون امکان رسیدن به یک جواب درست و نتیجه به درد بخور حاصل می‌شد.
علاوه بر این مزایای مستقیم، بسیاری جوانب مفید دیگر هم پس از شروع کار مشخص شدند. بالا رفتن مشارکت کارکنان بدلیل ملموس و در معرض دید بودن کار و همچنین روشن و بر طرف شدن نقاط کور سازمانی سیستم تعمیر و نگهداری از این جمله بودند.
با این تفاصیل شکی در مزایای سیستم آزمایش روغن در کارگاه نبود اما برای بردن آزمایشگاه روغن به کارگاه موانع چندی باید از سر راه برداشته می‌شد. آزمایشگاههای کارگاهی در محیط کارگاه‌ها دایر می‌شوند و در هر حال محدودیت‌هایی دارند که نمی‌توان از الگوهای آزمایشگاههای تجاری در آنها استفاده نمود.
سوال این بود:
- چه روش‌هایی در کارگاه قابل استفاده هستند؟
- تجهیزات لازم را چگونه باید تهیه کرد؟
- آیا آموزش نیروهای کارگاهی امکان دارد؟
نقش شرکت نیکوداشت، توان علمی و تجربی عوامل آن از این مرحله متمایز می‌شود. از آنجا که دستگاههای وارداتی آنالیز روغن گران و بدون پشتیبانی فنی و خدمات پس از فروش بودند. شرکت نیکوداشت تعداد حداقلی از این دستگاهها را که برای آزمایشگا‌ها ضروری بودند با استفاده از توان طراحی کارشناسان خود طراحی کرده است و در این ارتباط بیش از 5 گواهی ثبت اختراع دریافت نموده‌است. روش‌هایی را انتخاب کرده‌ایم که قدرتمند، با نتیجه ملموس، کاربری آسان و بدون نیاز به مواد مصرفی نایاب و وارداتی بوده و کارکنان کارگاهی بتوانند به سادگی و سرعت کار با آنها را بیاموزند.
دست یابی به این اهداف و خواسته‌ها، تنها با تکیه به دانش موجود و تجربیات خارجی ممکن نبود. نمی‌توانستیم فقط با بومی‌سازی روش‌ها موفق شویم. در نتیجه دستگاهها و ابزارهای جدیدی ساختیم و روشهای نو ابداع کردیم.
- دستگاه PQ) CMNDC) برای تشخیص ذرات آهنی
- دستگاه FPNDC برای تشخیص آب و سوخت و حلال ها و ناخالصی‌های مثل ضد یخ
- دستگاه VISNDC برای تشخیص ویسکوزیته 40 درجه منو گرید
- دستگاه TBNDC برای تشخیص عدد قلیایی روغن
- مجموعه بررسی میکروسکپی شامل نرم افزار ثبت نتایج و اطلس وآموزش
- رسوب‌گیرهای روی کاغذ و شیشه، میکروسکپ و دوربین ……
مجموعه انتخابی ما بودند.
در هر یک از دستگاههای یاد شده بالا، یا روشهای استفاده از آنها می‌توان رد و نشانه بومی سازی تکنیک و ابداع روشهای جدید را پیدا کرد و دید.
در دستگاه CMNDC که ساخت آن مهمترین چالش و از جمله بزرگترین موفقیت‌های ما محسوب می‌شود، پس از چند سال تجربه و انجام هزاران آزمایش اندازه گیری PQ ته‌نشین را انتخاب و توصیه کردیم و قدرت تشخیص وضع را بالاتر بردیم.
از دستگاه فلاش پوینت، برای تشخیص آلودگی آب، ضد یخ، و بررسی رفتار روغن در درجه حرارت‌های بین 100 تا 250 استفاده کردیم.
دستگاه اندازه‌گیری ویسکوزیته ما از 20 تا 400 سانتی استوک را در کمتر از یک دقیقه و با حجم cc 5 و بدون نیاز به شستشو و حمام روغن را اندازه گیری می‌کنند.
دستگاه TBNDC با قسمت‌های الکترونیکی و مکانیکی اضافه شده کار بهره‌بردار را بسیار راحت کرده است.
در قسمت رسوب‌گیری و بررسی میکروسکپی، بیشترین دست آوردها و نتایج حاصل گردید. برای رسوب‌گیری ابزار و روشی ابداع شد که راندمان رسوب گیری ذرات غیر آهنی آن را از بهترین رسوب‌گیرهای استاندارد خارجی سه برابر بیشتر است. روش آماده‌سازی و نگهداری رسوب روی شیشه را از اساس دگرگون کردیم و با بردن بررسی میکروسکپی‌ها به کارگاه قدرت تشخیص آزمایشگاه خود را به بالاترین حد رساندیم.
بسیاری از کارهایی که انجام دادیم در زمان خود یک نوآوری در سطح بین المللی محسوب می‌شدند و مثل هر کار تازه ای مخالفانی داشتند.
دفاع از بردن بررسی میکروسکپی روی کاغذ و شیشه به داخل یک کارگاه دور افتاده راهسازی یا سازمان اتوبوسرانی یک شهرک اقماری تهران و آموزش آن به عوامل تعمیر و نگهداری (و بعضاً اداری) و انجام موفق آن در سالهای گذشته کار ساده و آسانی نبود. ناچار بودیم همیشه استدلال‌های خود را با کار عملی و نمایش واقعیات در محل همراه کنیم تا مسئولین ببینند و قانع شوند. تجربه و اطمینان ما به درستی کار و راه، به ما جسارت بخشید تا کار را با وجود همه مشکلات که در راه با آنها روبرو بودیم ادامه بدهیم.
امروز وضع بسیار متفاوت است.
آزمایشگاه کارگاهی روغن نیکوداشت کار کرده و امتحان پس داده است. در سطح بین المللی نیز اگر در مقالات کارشناسان خارجی در سالهای گذشته به بررسی میکروسکپی در کارگاه نگاه تائید کننده نداشتند و آنرا به لحاظ احتیاج به نیروی قوی آموزش دیده و تجهیزات گران قابل انجام در کارگاه نمی‌دیدند، امروز دستگاههای بررسی میکروسکپی کارگاهی همراه با نرم افزارهای بسیار قوی پردازش تصاویر قابل دسترسی هستند. اگر روزگاری ابزار آزمایش روغن کارگاهی منحصر به ذره‌شمار و ویسکومتر دستی و اویل چک کارخانه SKF بوده و در اینترنت بیش از 90 % بحث آنالیز روغن حول آزمایشگاههای تخصصی دور می‌زد، امروز انبوه دستگاههای آنالیز روغن در کارگاه و ده‌ها میلیون عنوان مرتبط با آنالیز روغن در کارگاه جای زیادی را برای آزمایشگاههای تخصصی سابق که امروزه آزمایشگاههای تجاری خوانده می‌شوند باقی نگذاشته‌اند. آزمایشگاههای روغن تجاری با ارتقاء تخصص و تجهیزات خود در زمینه‌های بالاتر از دسترس آزمایشگاههای کارگاهی فعالیت می‌کنند و بخش مهم و عمده آزمایشات روغن را در عمل کارگاهی واگذار کرده‌اند.
دست آوردهای آزمایش روغن در کارگاه‌های ایران:
شرکت نیکوداشت بالغ بر دویست آزمایشگاه روغن در کارگاه‌های مختلف کشور راه اندازی کرده است. آزمایشگاههای این شرکت در بسیاری از کارگاه‌های راهسازی، سد سازی، معادن، تونل‌سازی، ناوگان‌های مهم مثل اتوبوسرانی‌ها و موسسات دولتی و خصوصی نصب گردیده است. در بعضی از نشریات ارگان‌ها می‌توان نمونه‌ای از ارقام قابل توجه صرفه‌جویی در هزینه‌ها را ملاحظه کرد. شرکت نیکوداشت در جمع بندی و انتقال تجربیات آزمایشگاه‌ها در کارگاه‌های مختلف در مقیاس بزرگ‌تر نیز منشاء اثر بوده است.
انتقال ورودی هواکش اتوبوس‌های شهری به سقف اتوبوس و کار مشابه برای کامیون‌های کمپرسی بنز که هر دو نتایج خوبی داشته‌اند، از این جمله هستند.
کلیه تجهیزات تولیدی این شرکت دارای 3 سال گارانتی بوده و خدمات بعد از فروش تا 10 سال تضمین می‌گردد. رضایت از عملکرد این شرکت طی بارها نظر سنجی از مشتریان مورد تائید قرار گرفته و عزم شرکت نیکوداشت را در ارائه هر چه بهتر خدمات جزم‌تر کرده است. کارشناسان این شرکت با مطالعه روشهای جدیدتر و با تجربیات بدست آمده در آزمایشگاههای مستقر در کارگاه‌ها به طور مستمر امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تجهیزات را ارتقا داده‌اند. از برنامه‌های آتی این شرکت طراحی تجهیزات جدیدتر و بروزتر و همچنین اتوماتیک کردن برخی فعالیت‌ها می باشد تا احتمال خطای انسانی در آزمایشگاه‌ها را به حداقل برساند.